ΦΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Ελλάδα - Τουρκία: Διερευνητικές συνομιλίες ενόψει;

*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1.

Η Τουρκία εξέδωσε navtex που δεσμεύει περιοχές εντός τουρκικών χωρικών υδάτων (ανοιχτά του Κόλπου της Αττάλειας) μέχρι τις 15 Ιούνιου του 2021 για σεισμικές έρευνες. Δείχνει, δηλαδή, την πρόθεση να το κρατήσει μακριά από διαφιλονικούμενα σημεία, που η Αθήνα θεωρεί ότι αποτελούν μέρος της δυνητικής της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Να σημειώσουμε ότι μεταξύ Οκτωβρίου και Νοεμβρίου το Ορούτς Ρέις βρέθηκε ακόμη και εντός δυνητικών χωρικών υδάτων (δηλαδή κυριαρχίας), μία σοβαρή παραβίαση, καθότι η επέκταση των χωρικών υδάτων αποτελεί μονομερές δικαίωμα της κάθε χώρας και δεν προϋποθέτει συμφωνία με όμορες χώρε ή δικαστική απόφαση, όπως στην περίπτωση οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. 

Τι σημαίνει, λοιπόν, η κίνηση της Άγκυρας; 

Καταρχάς, αποτελεί μήνυμα με πολλαπλούς αποδέκτες. Προς την Ελλάδα το μήνυμα είναι πως έχουμε λίγο καιρό για να προχωρήσουμε τον διάλογο με τον τρόπο που η Άγκυρα επιθυμεί, ειδάλλως το Ορούτς Ρέις, θα βρίσκεται σε θέση βολής και ανά πάσα στιγμή μπορεί να επανέλθει. Προς τους δυτικούς, το μήνυμα είναι ότι η Τουρκία αλλάζει ρότα και γίνεται πιο συμβιβαστική.

Ωστόσο, η αναδίπλωση της Άγκυρας γίνεται με όρους. Δηλαδή με την προϋπόθεση ότι η ΕΕ δεν θα της επιβάλει κυρώσεις τον Μάρτιο και πως η Ελλάδα δεν θα προχωρήσει σε ενέργειες, όπως η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της, π.χ. νοτίως της Κρήτης. Ο στόχος των Τούρκων είναι να αφοπλιστούν από επιχειρήματα όσες χώρες απαιτούν κυρώσεις και να «παγώσει» ο χρόνος στην Ανατολική Μεσόγειο σε όφελος της. Θα ήθελε βέβαια αυτό να είχε συμβεί πριν την υπογραφή της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας, η οποία διεμβολίζει το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Ως προς το τελευταίο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι προχθές το τουρκικό κοινοβούλιο αποφάσισε την παράταση της στρατιωτικής εμπλοκής της χώρας στη Λιβύη (όπως και στο Αφγανιστάν) για ενάμισι χρόνο, διατρανώνοντας έτσι την πρόθεσή της να μην παραδώσει τα όπλα. Άλλωστε, η παράνομη συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης βρίσκεται στον πυρήνα της προσπάθειας νομιμοποίησης (έστω και έωλης) του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Από την άλλη, προ ολίγων ωρών το Γραφείο Νομικών Υποθέσεων της Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών ανήρτησε στην επίσημη ιστοσελίδα της Διεύθυνσης Ωκεάνιων Υποθέσεων και του Δικαίου της Θάλασσας του ΟΗΕ τη συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου, σε πολύ συντομότερο χρόνο απ’ότι είχε δημοσιευθεί η αντίστοιχη συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης.  

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εκτός απροόπτου και εφόσον διατηρηθούν οι συνθήκες σταθερής και συνεπούς αποκλιμάκωσης από την άλλη πλευρά (έχουμε τις τελευταίες μέρες υπερπτήσεις, ενόχληση για το ελληνικό εξοπλιστικό πρόγραμμα, συνεχείς δηλώσεις για την αποστρατικοποίηση ελληνικών νησιών),  οι διερευνητικές συνομιλίες θα εκκινήσουν κατά τα φαινόμενα ακόμη και εντός του Ιανουαρίου, με την πρώτη συνάντηση των δυο αντιπροσωπειών να γίνεται στην Κωνσταντινούπολη. Αυτή η πρώτη επαφή, που θα είναι ο 61ος γύρος μετά το 2002, θα είναι πολύ σημαντική γιατί θα διαπιστώσουμε κατά πόσο είναι ρεαλιστικό να ξαναπιάσουμε το νήμα από το 2016, όταν τον Μάρτιο εκείνου του έτους αυτές διακόπηκαν, ή αν η Τουρκία «φορτώσει» την ατζέντα με τέτοιο τρόπο ώστε θα είναι δώρο-άδωρο να τις συνεχίσουμε. Το θετικό στην υπόθεση είναι πως η πολιτική επιβίωση του Ερντογάν περνάει μέσα από την ανάταξη της οικονομίας, η οποία σε σημαντικό βαθμό εξαρτάται από την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση. Εφόσον αυτή συνδέεται με την αποσυμπίεση της έντασης με την Ελλάδα, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να δώσει δείγματα καλής θέλησης.  

Όμως, για την ώρα η τουρκική στάση είναι προσχηματική και δύσκολα η Άγκυρα θα αλλάξει στην ουσία ρότα με ειλικρινή πρόθεση διευθέτησης των εκκρεμοτήτων με την Ελλάδα, από τη στιγμή που κάτι τέτοιο συνεπάγεται ανατροπή των πάγιων και σταθερά επιθετικών διεκδικήσεων της άλλης πλευράς. Εδώ να προσθέσουμε τόσο την προσπάθεια της Άγκυρας να αποσυνδέσει τα ελληνοτουρκικά από τις ευρωτουρκικές σχέσεις όσο και τη διαμόρφωση ενός εσωτερικού σκηνικού (έξαρση εθνικισμού και σύμπραξη με Μπαχτσελί), που δεν επιτρέπει στον Ερντογάν, ακόμη και αν το επιθυμούσε, να προσαρμοστεί στην περιφερειακή και νομική πραγματικότητα. Ας κρατήσουμε ότι παράλληλα με τις διμερείς διερευνητικές συνομιλίες είναι πιθανό να έχουμε επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό αλλά και εντατικοποίηση των προσπαθειών για τη σύγκληση περιφερειακής διάσκεψης.