Πολιτισμός

N.Y. Times: Διεθνής ανησυχία για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί

Η αμερικανική εφημερίδα υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, την απειλή για τα σπάνια ψηφιδωτά του μουσείου και τη δυνατότητα πρόσβασης επισκεπτών.

Με τίτλο «Ο Ερντογάν κάνει λόγο για εκ νέου μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, προκαλώντας διεθνή ανησυχία», και υπότιτλο «Το μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς υπήρξε κάποτε ισχυρό σύμβολο αντιπαλότητας μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων και θα μπορούσε να ξαναγίνει», το άρθρο των New York Times σημειώνει ότι οι ενέργειες του Τούρκου Προέδρου προς την κατεύθυνση της μετατροπής του μουσειακού καθεστώτος της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, απηχούν ένα όνειρο τόσο του ιδίου όσο και των υποστηρικτών του και των συντηρητικών μουσουλμάνων, απειλώντας να πυροδοτήσει τη διεθνή οργή.

«Η ιδέα της μετατροπής του καθεστώτος του μνημείου αυτού έχει κλιμακώσει την ένταση της Τουρκίας με τον παλαιό της αντίπαλο, την Ελλάδα, έχει αναστατώσει τους Χριστιανούς ανά τον κόσμο και έχει προκαλέσει την ανησυχία πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών, όπως ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο και ο Πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Κύριλλος.

Οι αντίπαλοι του Ερντογάν υποστηρίζουν ότι ο ίδιος εγείρει ζήτημα μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, κάθε φορά που αντιμετωπίζει πολιτική κρίση, εκμεταλλευόμενος το ζήτημα αυτό για να ενισχύσει το αίσθημα των εθνικιστών και συντηρητικών θρησκευτικών οπαδών του», αναφέρει το δημοσίευμα.

Υπάρχει, όμως, ακόμη ένας λόγος, όπως υποστηρίζει η συντάκτρια, που ο Ερντογάν ανακινεί το ζήτημα αυτό, μετά από 18 χρόνια στην εξουσία. Έχοντας απωλέσει την Κωνσταντινούπολη στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019, ο Πρόεδρος βλέπει τα δημοσκοπικά ποσοστά του κόμματός του να συνεχίζουν να υποχωρούν, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία κατέστησε την οικονομία της χώρας του ακόμη πιο ευάλωτη.

«Μπορεί επί 25 χρόνια, από την εποχή που είχε αναλάβει τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, ο Ερντογάν να έχει πραγματοποιήσει πολλά έργα στην πόλη, προκειμένου να αφήσει τη σφραγίδα του σε αυτή, όμως η Αγία Σοφία, ένας από τους παλαιότερους και εντυπωσιακότερους καθεδρικούς ναούς στον κόσμο, είναι το καμάρι της ιστορικής χερσονήσου, που επί μία χιλιετία κοσμεί τη θρυλική πόλη της Κωνσταντινούπολης. Είναι αξεπέραστη για το μεγαλείο που διαθέτει και τον τεράστιο θόλο της».

Στη συνέχεια, το άρθρο αναφέρεται στην κατάκτηση της Αγίας Σοφίας από τον Μωάμεθ τον Β΄, σημειώνοντας ότι προστέθηκαν σε αυτήν τέσσερις πεσσοί, ότι πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης του οικοδομήματος, καθώς και ότι μετετράπη σε μουσείο επί Κεμάλ Ατατούρκ, μαζί με άλλες βυζαντινές εκκλησίες και θρησκευτικά ιδρύματα. Ωστόσο, οι οπαδοί του Ερντογάν θεωρούν το οικοδόμημα ως το τρίτο ιερότερο μνημείο του Ισλάμ, μετά το Μεγάλο Τζαμί της Μέκκας και το Αλ-Άκσα στην Ιερουσαλήμ, επιμένοντας ότι δεν θα έπρεπε ποτέ να είχε παύσει να λειτουργεί ως τέμενος.

Υπενθυμίζεται, επίσης, η τελετή που πραγματοποίησε ο Ερντογάν στην Αγία Σοφία, στα τέλη Μαΐου, την επέτειο των 567 χρόνων από την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, κατά τη διάρκεια της οποίας για πρώτη φορά, μετά από 80 χρόνια, ένας ιμάμης απήγγειλε την προσευχή “Σούρα του Πορθητή” από το Κοράνιο. Το γεγονός εξόργισε πολλούς, όπως σημειώνεται, και το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος, η οποία θεωρεί ότι είναι η κληρονόμος της - ελληνόφωνης και χριστιανικής - Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καταδίκασε την ενέργεια αυτή, χαρακτηρίζοντάς την απαράδεκτη και παραβίαση του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας ως παγκόσμιου πολιτιστικού μνημείου της UNESCO.

Παρατίθενται, επιπλέον, οι δηλώσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου, ο οποίος τόνισε ότι τυχόν αλλαγή του μουσειακού καθεστώτος της Αγίας Σοφίας θα ήταν “καταστροφική”, θα απογοήτευε εκατομμύρια Χριστιανών σε όλο τον κόσμο και θα δίχαζε Μουσουλμάνους και Χριστιανούς, ενώ επισημαίνεται η παρέμβαση του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, ο οποίος προέτρεψε την Τουρκία να σεβαστεί τις παραδόσεις και τα θρησκευτικά δόγματα της Ιστορίας της και να διατηρήσει την Αγία Σοφία ένα μουσείο προσβάσιμο σε όλους.

Σημειώνεται ότι το ζήτημα αυτό θεωρείται από πολλούς στην Τουρκία ως πολιτικός ελιγμός του Ερντογάν, για να συνεχίσει να διατηρεί το προβάδισμα έναντι των πολιτικών του αντιπάλων και να διατηρήσει την εσωτερική συνοχή στο κόμμα του, καθώς αρκετά μέλη του έχουν αποσχιστεί δημιουργώντας τα δικά τους κόμματα και απειλώντας ότι θα προσεταιριστούν οπαδούς από τη συντηρητική εκλογική βάση του Τούρκου Προέδρου.

Ο Ερντογάν, από την άλλη, κατηγόρησε την Ελλάδα ότι αναμειγνύεται στα εσωτερικά της χώρας του, επιμένοντας ότι η Τουρκία ενεργεί βάσει του νόμου, και απευθύνοντας το ερώτημα «Εσείς κυβερνάτε την Τουρκία ή εμείς; Η Τουρκία έχει τους δικούς της θεσμούς», υποστηριζόμενος στις ενέργειές του αυτές από τον εθνικιστή κυβερνητικό του σύμμαχο, Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Πάντως, πέρα από την πολιτική διάσταση του ζητήματος, όπως τονίζεται, οι ιστορικοί και οι συντηρητές τέχνης ανησυχούν ότι θα χάσουν την πρόσβαση για μελέτες και έρευνες στο μνημείο - το οποίο έχει τα υψηλότερα ποσοστά επισκεψιμότητας στην Τουρκία -, εάν αυτό μετατραπεί σε τέμενος, ενώ οι τουριστικές επιχειρήσεις και οι τοπικές Αρχές φοβούνται ότι δεν θα επιτρέπεται η δυνατότητα εισόδου επισκεπτών σε αυτό.

Η μεγαλύτερη ανησυχία, ωστόσο, αφορά στο τι θα συμβεί με τα μοναδικά μεσαιωνικά ψηφιδωτά, μεταξύ των οποίων απεικονίζεται ο Χριστός, η Παρθένος Μαρία και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, καθώς και σπάνια πορτραίτα Αυτοκρατόρων, όπως ο Ιουστινιανός ο Α΄ και η Αυτοκράτειρα Ζωή, μία από τις ελάχιστες γυναίκες που κυβέρνησε μόνη της. Επισημαίνεται, δε, ότι τα ψηφιδωτά είχαν καλυφθεί επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς η απεικόνιση ανθρωπίνων μορφών θεωρείται ειδωλολατρία, ενώ αποκαλύφθηκαν και αποκαταστάθηκαν αφότου η Αγία Σοφία μετετράπη σε μουσείο τη δεκαετία του 1930.