Πολιτισμός

Δύο κινηματογραφικές σουίτες του Μάνου Χατζιδάκι στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Τα σπουδαία έργα του συνθέτη, “The Martlet’s Tale” και “Sweet Movie”, παρουσιάζονται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

H Εθνική Λυρική Σκηνή, στο πλαίσιο του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις, παρουσιάζει δύο σπουδαίες κινηματογραφικές σουίτες του Μάνου Χατζιδάκι, το The Martlet’s Tale και το Sweet Movie, στις 1 και 2 Μαρτίου 2019 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. 

Η αγάπη του Χατζιδάκι για τον κινηματογράφο υπήρξε αδιαμφισβήτητη. Άλλωστε είναι ένας από τους χώρους που του ανοίχτηκαν από τα πρώτα του κιόλας βήματα, όταν η εμπλοκή του στις ελληνικές παραγωγές της έβδομης τέχνης τον προίκισε με τεράστια τεχνογνωσία και πλήθος εμπειριών. Η προσωπική πορεία του στον χώρο αυτό και ιδιαίτερα η θητεία του στην Αμερική τον οδηγούν σύντομα σε μεγάλες διεθνείς συνεργασίες, όπως το America, America (1963) του Καζάν, το Topkapi (1964) του Ντασσέν, το Memed γεράκι μου (1984) του Ουστίνοφ και φυσικά τα Sweet Movie (1974) του Μακαβέγιεφ και The Martlet’s Tale του Τζων Κράουδερ. 

Το πρώτο έργο που θα παρουσιαστεί είναι το ανέκδοτο The Martlet’s Tale. Πρόκειται για το ακυκλοφόρητο σάουντρακ της ομώνυμης ταινίας του 1970 σε σκηνοθεσία Τζων Κράουδερ και σενάριο του Νίκολας Ντελμπάνκο. H ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούσε η Κατίνα Παξινού, έλαβε κακές κριτικές στην πρώτη της προβολή στο Σαν Φρανσίσκο και δεν προβλήθηκε πουθενά στον κόσμο. Για το δραματικό αυτό έργο ο Χατζιδάκις επιλέγει μια μουσική πληθωρική. Γράφει πολλά θέματα, χρησιμοποιώντας μια εντελώς ιδιότυπη ορχήστρα από έγχορδα, πνευστά (όμποε, φλάουτο, τρομπέτα), πιάνο, τσέμπαλο, ηλεκτρικό όργανο, κλασική και ηλεκτρική κιθάρα, βιμπράφωνο και κρουστά. Ανάμεσά τους είναι και μια μελωδία που εντάχθηκε αργότερα στον κύκλο της Πορνογραφίας (1982) και έγινε εξαιρετικά δημοφιλής ως αυτόνομο τραγούδι με τίτλο «Η μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων».

Στην ταινία τιτλοφορείται «The ballad of senses and illusions» και ερμηνεύεται σε τρεις παραλλαγές από τον Σων Φίλιπς, σε δικούς του αγγλόφωνους στίχους. Στις συναυλίες στην ΕΛΣ τις τρεις παραλλαγές του κομματιού θα ερμηνεύσει ο Αλκίνοος Ιωαννίδης. Παρά τις πάντα δυνατές τονικές μελωδίες του, ο Χατζιδάκις ασκείται εδώ στη μουσική γραφή της αβανγκάρντ, χτίζοντας ιδιαίτερες μουσικές ατμόσφαιρες. Ρυθμολογικά, το αποτέλεσμα είναι πολυσυλλεκτικό, με δάνεια που ανακαλούν τη δομή του ζεϊμπέκικου και του τσιφτετελιού, αλλά και την τζαζ και τη λάτιν τζαζ. Ως βοηθό του Χατζιδάκι η παραγωγή ορίζει έναν άγνωστο νεαρό συνθέτη, τον Νικόλα Πιοβάνι, που αργότερα εξομολογήθηκε ότι η συνάντησή του με τον Χατζιδάκι τον στιγμάτισε καλλιτεχνικά.

Το δεύτερο έργο είναι το αριστουργηματικό Sweet Movie, που έντυσε την ομώνυμη ταινία του 1974, σε σκηνοθεσία Ντούσαν Μακαβέγιεφ, ο οποίος πρόσφατα έφυγε από τη ζωή. Ο Χατζιδάκις είχε ενθουσιαστεί από την προηγούμενη ταινία του σκηνοθέτη και έτσι δέχτηκε με ενθουσιασμό την πρότασή του. Το σινεμά-κολάζ που χαρακτηρίζει τον Μακαβέγιεφ βοηθά πολύ τον Μάνο Χατζιδάκι να κινηθεί ελεύθερα και με φαντασία. Έτσι, στο Sweet Movie αξιοποιεί τις σπονδυλωτές ιστορίες της ταινίας για να ξεδιπλώσει τις ευρηματικές μελωδίες του και τις ορχηστρικές του ιδιορρυθμίες: χορταστικές μελωδικές φράσεις στο ηλεκτρικό όργανο και διασκεδαστικά σχόλια από την πομπώδη τούμπα διασταυρώνονται πάνω στον γνωστό χατζιδακικό ηχητικό καμβά που εξυφαίνει ο συνδυασμός των νυκτών και τοξωτών εγχόρδων.

Οι μουσικές πλάθουν από μόνες τους εικόνες που λειτουργούν συμπληρωματικά με αυτές της ταινίας. Η φωνή αξιοποιείται σε πέντε από τα δεκατέσσερα συνολικά θέματα, επίσης με τρόπο πρωτότυπο. Ο συνθέτης μάς συστήνει εκ νέου την Αν Λόνμπεργκ που πρωτοείδαμε στην ταινία Κορίτσια στον ήλιο (1968), να ερμηνεύει μια αλέγρα μπαλάντα με αγγλόφωνους στίχους, δικούς της και του σκηνοθέτη. Μας συστήνει επίσης, κατά τον προσφιλή του τρόπο, μια άλλη «παρθένα» φωνή, τη Μαρία Κάτηρα, που πρωταγωνιστεί στο «Νυχτερινό για δυο φωνές», καθώς και στη μία από τις τρεις παραλλαγές του «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», σε στίχους Χατζιδάκι. Το θέμα, που αποδίδεται εξαίσια και από παιδική χορωδία, διεκδικεί ρόλο λαϊτμοτίφ στην ταινία. Οι στίχοι του έρχονται από το μακρινό παρελθόν και τη θεατρική παράσταση Το καλοκαίρι θα θερίσουμε (1945) του Αλέξη Δαμιανού. Τα τραγούδια του Sweet Movie θα ερμηνεύσει η Δήμητρα Σελεμίδου. Στον πρόλογο που έκανε ο Μάνος Χατζιδάκις για την προβολή της ταινίας στο Άστυ το 1974, ανέφερε, μεταξύ άλλων, για την ταινία, αλλά και τη μουσική του: «Ο ίδιος ο Μακαβέγιεφ συνηθίζει να λέει, πως πρέπει κανείς να βλέπει το Sweet Movie, με το κορίτσι του. Ποτέ μόνος. Και σε μερικές στιγμές, σαν τις γλυκές στιγμές ενός κονσέρτου του Ραχμάνινωφ ή του Γκέρσουϊν, ν’ ακουμπάει ο ένας το χέρι του άλλου, με τρυφερότητα και με κρυφό ανατρίχιασμα. Τότε –λέει– η ταινία του λειτουργεί σωστά. Προσπαθήστε λοιπόν να πάρετε κι από την μουσική μου, όλη την γλυκιά και ζαχαρένια γεύση που η ταινία περιέχει, μαζί με τους κινέζικους βελονισμούς των ευρηματικών σκηνών της».

Δήμητρα Σελεμίδου

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1997. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα πιάνου και θεωρητικών στο Ωδείο της Φλώρινας. Από το 2015 σπουδάζει στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα σύγχρονου τραγουδιού στην τάξη της Έλλης Πασπαλά. Συστήθηκε δισκογραφικά με το άλμπουμ Τρίτη έξοδος, που κυκλοφόρησε το 2017 από τις Εκδόσεις Μικρή Άρκτος. Έχει εμφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, όπου τον Σεπτέμβριο του 2017 ερμήνευσε το έργο του Μάνου Χατζιδάκι Ελλάς η χώρα των ονείρων συμπράττοντας με τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών και το Μουσικό Σύνολο «Μάνος Χατζιδάκις» υπό τη διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού. Τον Μάιο του 2018 ερμήνευσε το έργο Μυθολογία στην Εναλλακτική Σκηνή, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2018 μαζί με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη τον Μεγάλο Ερωτικό στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο πλαίσιο του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις. Συμμετείχε σε συναυλίες του Μάριου Φραγκούλη σε Ελλάδα και Κύπρο, όπως και της Έλλης Πασπαλά με την Underground Youth Orchestra.

Αλκίνοος Ιωαννίδης

Γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1969. Σπούδασε κλασική κιθάρα στο Ευρωπαϊκό Ωδείο Λευκωσίας. Το 1992 αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός ερμήνευσε πρωταγωνιστικούς ρόλους στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (1993, 1996 και 2013). Εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1993. Κυκλοφόρησε αρκετούς δίσκους με τραγούδια, ενώ έγραψε μουσική για το θέατρο και τον χορό. Το 2005 παρακολούθησε μαθήματα σύνθεσης στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης με καθηγητή τον Μπορίς Τιστσένκο. Έργα του για ορχήστρα και χορωδία έχουν παρουσιαστεί σε προσωπικές συναυλίες στη Ρωσία, τη Γερμανία, την Ελλάδα και την Κύπρο. Ως τραγουδοποιός εμφανίζεται σε μεγάλα θέατρα και σε μικρές σκηνές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αγαπά τη λογοτεχνία, την αρχαιολογία, το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων και το αϊκίντο. Ταξιδεύει και μετακομίζει συχνά. Με τη σύντροφό του έχουν τρία παιδιά.

Κύκλος Μάνος Χατζιδάκις Ι Μάνος Χατζιδάκις: The Martlet’s Tale & Sweet Movie Ι 1, 2 Μαρτίου 2019 Ι Ώρα έναρξης: 20.00

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής - Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

• Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός
• Καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργος Χατζιδάκις
• Διεύθυνση Παιδικής Χορωδίας ΕΛΣ Κωνσταντίνα Πιτσιάκου
• Ερμηνεύουν: Αλκίνοος Ιωαννίδης (The Martlet’s Tale) και Δήμητρα Σελεμίδου (Sweet Movie)

Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής.