Υγεία

Εσείς τι μνήμη έχετε;

Γράφει ομάδα ιατρών του Metropolitan Hospital.

Πώς μπορεί το άγχος να μας κάνει να ξεχνάμε; Ποια είναι τα σημάδια απώλειας μνήμης από το άγχος; Ποιες καταστάσεις συνδέουν το άγχος με τις διαταραχές μνήμης;

ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ: λέξη από «Ε» με 4 συλλαβές: Ε-ΛΕ-ΦΑ-ΝΤΑΣ ζώο της Αφρικής και της Ασίας, εύσωμο, χρώματος γκρι, με χαυλιόδοντες & προβοσκίδα.

Οι φήμες λένε ότι...οι ελέφαντες είναι από τα πιο έξυπνα ζώα στη γη. Το μυαλό τους ζυγίζει περίπου 5 κιλά, πολύ περισσότερο από οποιουδήποτε χερσαίου ζώου. Οι ελέφαντες έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένο ιππόκαμπο, μια περιοχή στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη. Έρευνες δείχνουν ότι οι ελέφαντες είναι πιο ικανοί από τους ανθρώπους στο να εντοπίζουν και να θυμούνται τη θέση πολλών αντικειμένων στο χώρο.

ΧΡΥΣΟΨΑΡΟ: Λέξη από «Χ», σύνθετη, με 4 συλλαβές: ΧΡΥ-ΣΟ-ΨΑ-ΡΟ ψάρι, χρώματος πορτοκαλί, αποκαλείται χρυσό, ζει μέσα στη γυάλα.

Οι φήμες δεν λένε ότι...η φράση «έχει μνήμη χρυσόψαρου» είναι μύθος. Αντίθετα με την κοινή παραδοχή ότι η μνήμη του χρυσόψαρου δεν ξεπερνά τα 3 δευτερόλεπτα, σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι τα χρυσόψαρα μπορούν να θυμούνται ακόμα και μετά από τρεις μήνες. Είναι ικανά να μαθαίνουν και να ανακαλούν πληροφορίες και μάλιστα μπορούν να λένε ακόμα και την ώρα! Έρευνα έδειξε ότι εκπαιδευμένα χρυσόψαρα θυμόταν την ακριβή ώρα της ημέρας που θα έτρωγαν.

Συμπέρασμα: για τα θέματα μνήμης αναζητήστε τη γνώμη των ειδικών.

Πώς εξετάζουμε τη μνήμη;

Όταν έχουμε πρόβλημα μνήμης, συνήθως θα έχουμε δυσκολία σε κάποιον ή σε όλους τους παρακάτω τομείς:

1. Προσοχή και συγκέντρωση: π.χ. «πού έβαλα τα κλειδιά μου», «τι ήθελα να πάρω από το supermarket», «πήρα το χάπι μου το μεσημέρι;» . 
2. Μνήμη επεισοδίων: Γεγονότα-προσωπικές εμπειρίες ή πληροφορίες-γνώσεις που αποκτήσαμε πρόσφατα, π.χ. συζητήσεις που κάναμε μέσα στη μέρα, τι φάγαμε χτες το βράδυ, ποιος πήρε τηλέφωνο το μεσημέρι Test: προσπαθήστε να διηγηθείτε τις δύο περιγραφές που διαβάσατε στην αρχή του κειμένου. Σε τι αναφέρονταν;
3. Σημασιολογική μνήμη: Η γνώση που έχουμε για τον κόσμο και τα πράγματα. Όταν υπάρχει πρόβλημα εδώ, μπορεί να ψάχνουμε να βρούμε τη λέξη που θέλουμε να πούμε και να μη τη βρίσκουμε. Test: πείτε όσο περισσότερες λέξεις μπορείτε από «Χ». Πείτε όσο περισσότερα ζώα μπορείτε, μέσα σε ένα λεπτό!

Άγχος και απώλεια μνήμης

Το άγχος μπορεί να μιμηθεί συμπτώματα από όλες τις παθολογικές καταστάσεις. Η απώλεια μνήμης από άγχος μπορεί να είναι ένα πραγματικό σύμπτωμα που προκαλεί ανασφάλεια και φόβο και, συχνά, μπερδεύεται με σοβαρές καταστάσεις όπως η νόσος Αλτσχάιμερ. Αν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, το άγχος μπορεί να γίνει ιδιαίτερα απειλητικό και να μεγαλώνει τα προβλήματα μνήμης.

Πώς μπορεί το άγχος να μας κάνει να ξεχνάμε;

Υπεύθυνη γι’ αυτό είναι μια ορμόνη, η κορτιζόλη, γνωστή και ως ορμόνη του στρες. Η κορτιζόλη εκκρίνεται όταν έχουμε στρες και φαίνεται ότι, σε ανθρώπους με περισσότερο στρες, εκκρίνεται σε μεγαλύτερη ποσότητα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η κορτιζόλη μπορεί να γίνει τοξική για τα κύτταρα του εγκεφάλου και να εμποδίζει τη λειτουργία κυρίως της βραχυπρόθεσμης μνήμης.

Καταστάσεις που συνδέουν το άγχος με τις διαταραχές μνήμης

1. Διάσπαση προσοχής: Το άγχος είναι ένας συνεχόμενος αντιπερισπασμός. Όταν αγχωνόμαστε συνήθως δεν μπορούμε να σκεφτούμε τίποτα άλλο από το άγχος μας, σχεδόν ούτε και το λόγο που μας άγχωσε. Το άγχος μάς κλέβει την πολύτιμη ψυχική ενέργεια που χρειαζόμαστε για να φτιάξουμε μνήμες και να απολαύσουμε τον κόσμο γύρω μας.
2. Υπερένταση: Το μυαλό μας έχει την τάση να επικεντρώνεται σε αυτό που θεωρεί πιο σημαντικό. Κάτω από έντονο στρες ή όταν βιώνουμε μια κρίση πανικού, ο εγκέφαλός μας «κλειδώνει» στο φοβικό ερέθισμα, για να αντιμετωπίσει την αίσθηση του επικείμενου κινδύνου. Η ένταση από το φοβικό ερέθισμα μας κάνει να ξεχνάμε, όχι γιατί έχουμε πρόβλημα μνήμης, αλλά γιατί ο εγκέφαλος εκείνη τη στιγμή έχει άλλη δουλειά.
3. Προβλήματα ύπνου: Άγχος και στρες μπορούν να χαλάσουν την ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου, και οι διαταραχές ύπνου με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη μνήμη. Όταν κοιμόμαστε συμβαίνουν στον εγκέφαλο διεργασίες που είναι πολύ σημαντικές για τη μνήμη, και συγκεκριμένα για την παγίωση των πληροφοριών που μάθαμε πρόσφατα.

Η κατάθλιψη

Αποτελεί διαγνωστικά ξεχωριστή κατηγορία από το άγχος, ωστόσο οι διαταραχές της διάθεσης και ειδικότερα η κατάθλιψη μπορεί να έχουν πολύ αρνητικές επιπτώσεις στη μνήμη.  

Κατάθλιψη και νοητικές διαταραχές πολλές φορές μοιράζονται κοινό νευροβιολογικό υπόβαθρο και έχουν κοινές κλινικές εκδηλώσεις. Δεν είναι τυχαίο που γίνεται διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τις ανοϊκές διαταραχές.

Έχει βρεθεί ότι σε χρόνιες καταθλίψεις μπορεί να μειωθεί ο όγκος του ιππόκαμπου, της περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη.

Ποια είναι τα σημάδια απώλειας μνήμης από το άγχος;

• Δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε.
• Χάνουμε πράγματα, όπως τα κλειδιά μας (και όταν τα βρούμε χάνουμε το πορτοφόλι μας).
• Δεν θυμόμαστε γιατί αρχίσαμε να κάνουμε κάτι (π.χ. «τι θέλω στην κουζίνα;»).
• Κάνουμε αναιτιολόγητα λάθη, τις λεγόμενες παραπραξίες («τι θέλει η ζάχαρη στο ψυγείο;»).
• Δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε μια συζήτηση, ή να εκφραστούμε.
• Ξεχνάμε ποιος μας πήρε τηλέφωνο, ποιον είδαμε το πρωί, ή τι φάγαμε χτες το βράδυ.

Ποια είναι τα καλά νέα;

Η απώλεια μνήμης από άγχος είναι από τις αναστρέψιμες καταστάσεις, εφόσον αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Το σημαντικό είναι να ελεγχθεί το στρες και να εκπαιδευτούμε σε μνημονικές τεχνικές. Γι’ αυτό απαιτείται η νευροψυχολογική εξέταση που μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε τι ακριβώς προέρχεται από άγχος-στρες ή κατάθλιψη, και τι θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας πιο σοβαρής κατάστασης, όπως κάποιας άνοιας.

Η έγκαιρη διάγνωση σχετίζεται με καλύτερη πρόγνωση. Για να γίνει η διαφοροδιάγνωση και να ελέγξετε σοβαρά τη μνήμη σας επισκεφτείτε το Ιατρείο Μνήμης του Metropolitan Hospital.

*Άρθρο από ομάδα ιατρών του Metropolitan Hospital.