ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ
Διεθνής Ημέρα Οικογένειας: η ξεχωριστή της σημασία
Τι γιορτάζουμε και πότε καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα. Το προφίλ της παραδοσιακής οικογένειας στην Ελλάδα.
Η Διεθνής Ημέρα της Οικογένειας καθιερώθηκε το 1993 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (A/RES/47/237) και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου.
Ο ετήσιος αυτός εορτασμός αντανακλά τη σπουδαιότητα που αποδίδει η διεθνής κοινότητα στην οικογένεια ως βασικό κύτταρο της κοινωνίας.
Φέτος συμπληρώνονται 28 χρόνια από την Διακήρυξη της Κοπεγχάγης και τη Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου, που αναφέρονται στην σημασία των επενδύσεων σε κοινωνικές πολιτικές για την προστασία των ευάλωτων ατόμων και οικογενειών.
Τι είναι οικογένεια
Η ανθρώπινη οικογένεια είναι μια θεσμοθετημένη βιο-κοινωνική μονάδα (biological group) που αποτελείται από δύο τουλάχιστον ενήλικα άτομα -συνήθως, αλλά όχι αποκλειστικά διαφορετικού φύλου- μη συγγενικά εξ αίματος που έχουν συζευχθεί (αν και αυτό δεν είναι απαραίτητο) καθώς και (τα κατιόντα μέλη) τέκνα αυτών, η καλούμενη έτσι και "πυρηνική οικογένεια".
Ελάχιστες λειτουργίες αυτών των ομάδων πυρήνων (στην ευρύτερη μορφή τους) είναι η παροχή ικανοποίησης και ελέγχου των αναγκών του θυμικού -συμπεριλαμβανομένων και των σεξουαλικών σχέσεων- καθώς και η διατήρηση μιας "κοινωνικο-πολιτιστικής" κατάστασης για την ανατροφή και ομαλή κοινωνικοποίηση των κατιόντων μελών της (τέκνων). Κάθε λοιπόν ομάδα που συγκροτείται με τον παραπάνω τρόπο και ταυτόχρονα επιτελεί τις παραπάνω ελάχιστες λειτουργίες καλείται "οικογένεια". Η διάρθρωση της δομής, της κάθε οικογένειας, που σχετίζεται τυπικά μέσω της συγγένειας ή της ιδιοκτησίας (βλ. ο ρόλος των δούλων στην αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη) Βυζάντιο κλπ, και όπως έχει εξελιχθεί αυτή μέχρι σήμερα, περιλαμβάνει διάφορους "τύπους" οικογένειας που αναλύονται παρακάτω.
Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη για σύντροφο, όχι μόνο για αναπαραγωγή, αλλά για ψυχική, νοητική και συναισθηματική ολοκλήρωση. Αν και πολλοί (συμπεριλαμβανομένων των κοινωνιολόγων) αντιλαμβάνονται τη συγγένεια ως συγγένεια αίματος, στην κοινωνική ανθρωπολογία ο όρος αίμα αντιμετωπίζεται ενίοτε μεταφορικά και όχι ως απότοκος της γενετικής συγγένειας.
Στο άρθρο 16(3) της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρεται: "Η οικογένεια είναι η φυσική και θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και χρειάζεται να προστατεύεται από την κοινωνία και το κράτος".
Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα ο όρος "οικογένεια" δεν απαντάται στην κλασική και στην ελληνιστική περίοδο. Για πρώτη φορά αυτός απαντάται σε μεσαιωνικά (βυζαντινά) κείμενα. Ως εκ τούτου είναι ένας όρος νεότερος, ο οποίος αποτελείται από δύο συνθετικά: «οίκος» και «γένος». Η αντίστοιχη αρχαιοελληνική λέξη είναι ο όρος «οίκος» που σήμερα χρησιμοποιείται επίσημα μόνο για Βασιλικές Οικογένειες ενώ στην σύγχρονη ελληνική λαϊκή γλώσσα οι όροι που χρησιμοποιούνται είναι: φαμελιά (από το γαλλικό όρο), φαμίλια (από τον αγγλικό όρο), ασκέρι (από τον τουρκικό όρο), σειργιά, φάρα (που ταυτίζεται και με το γένος) ως και τζάκι (από το τουρκικό οτζάκ).
Στη νεότερη Ελλάδα χρησιμοποιούμε τον όρο «οικογένεια» υπό την ευρεία και στενή σημασία της, εννοώντας αφενός το γένος, τη γενιά, τους συγγενείς, αφετέρου τα συγγενικά πρόσωπα που βρίσκονται κάτω από μία στέγη, ή τους συγγενείς οι οποίοι κατοικούν σε περισσότερα οικήματα, θεωρούμενα ως ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο (οικία). Βασική προϋπόθεση της οικογένειας με μια στενή έννοια είναι η ανταλλαγή οικιακών υπηρεσιών. Αυτή η μορφή οικογένειας αναδεικνύει χαρακτηριστικά όπως η κοινή οικονομία (συνεργασία, ιδιοκτησία) και η κοινή κατανάλωση, (κοινό μαγειρείο). Τα χαρακτηριστικά αυτά μας οδηγούν και στους όρους «νοικοκυριό», «σπίτι», «σπιτικό». Ο πρώτος όρος χρησιμοποιείται συνήθως από τους δημογράφους και τους στατιστικούς, οι δύο άλλοι χρησιμοποιούνται γενικότερα στην ανθρωπολογική, εθνολογική και λαογραφική έρευνα, διατηρώντας παράλληλα πολλά κοινά σημεία με την έννοια του αρχαίου «οίκου». Η οικογένεια προσφέρει στα παιδιά βάσεις και γνώσεις για την μετέπειτα ζωή του στην κοινωνία.
Παραδοσιακή οικογένεια στην Ελλάδα
Η οικογένεια έχει παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα πολλές μορφές. Tα μεμονωμένα άτομα δεν αποτελούν οικογένεια και ορίζονται για λόγους πρακτικούς ως «μονήρη». Συνήθως σε μια τοπική κοινωνία συνυπάρχουν περισσότεροι τύποι οικογενειών, πράγμα που οφείλεται στον κύκλο ανάπτυξης της οικιακής ομάδας σε μια δεδομένη στιγμή. Ακόμη μπορεί μερικοί τύποι να μην απαντώνται καθόλου σε μια τοπική κοινωνία. Τέλος, οι πηγές πληροφοριών για την οικογένεια είναι: δηματολογία, απογραφές πληθυσμού, περιηγητικά κείμενα, συλλογές λαογραφικού υλικού, δημοσιευμένα κείμενα λαϊκής φιλολογίας, μελέτες.
Η πολυπυρηνική οικογένεια: Η πολυπυρηνική οικογένεια απαντάται σε πολλές περιοχές του κοσμου (Ινδίες, Κίνα) και ιδιαίτερα στα Βαλκάνια, καθώς και στην Ελλάδα ως τα μέσα του 20ου αιώνα. Η οικογένεια αυτή ονομάζεται και σύνθετη ή πολυεστιακή οικογένεια ή οικιακή κοινότητα. Ήταν διαδεδομένη ως τα μέσα του 20 αιώνα σε μεγάλη έκταση της ηπειρωτικής Ελλάδας σε ορεινές, ημιορεινές αλλά και πεδινές περιοχες. Απουσίαζε από τα νησιά του Αιγαίου, ενώ υπήρχε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό σε ορισμένα νησιά της Επτανήσου, ενδεχομένως λόγω μετανάστευσης τους τελευταίους αιώνες από την ηπειρωτική Ελλάδα.
Η πατροπλευρική πολυπυρηνική οικογένεια: Η οικογένεια αυτού του τύπου είναι γνωστή και ως μεγάλη πατριαρχική οικογένεια. Ο όρος πατριαρχική όμως δηλώνει περισσότερο την αυξημένη εξουσία του πατέρα (patria potestas), παρά τη δομή και τη μορφή της. Αποκαλείται πατροπλευρική, γιαιτί από άποψη δομής και μορφής οι συγγενείς μέσα σε αυτήν συνδέονται μέσω ανδρών. Η πατροπλευρική πολυπυρηνική οικογένεια στηρίζεται στην αρχή της πατροτοπικότητας, δηλαδή στην αρχή σύμφωνα με την οποία η νύφη έρχεται και εγκαθίσταται στο σπίτι του πεθερού. Με αυτόν τον τρόπο μια πατροπλευρική πολυπυρηνική οικογένεια αποτελείται από τους αδερφούς, τις συνυφάδες και τους γονείς. Όταν όμως οι γονείς αποβιώσουν και οι αδερφοί συνεχίζουν να παραμένουν μαζί, τότε η πολυπυρηνική οικογένεια ονομάζεται «αδερφική».
Η πατροπλευρική/αδερφική πολυπυρηνική οικογένεια ήταν διαδεδομένη κυρίως στις ορεινές, ημιορεινές ακόμη και πεδινές περιοχές της χώρας, όπου υπήρχε μεγάλη κτηνοτροφία αλλά και εκτατική καλλιέργεια δημητριακών (π.χ. στους κτηνοτρόφους Βλάχους της Πίνδου, στους γεωργούς Καραγκούνηδες της θεσσαλικής πεδιάδας και αλλού).
Στην Ελλάδα και την κεντρική Ευρώπη εκτός από τη σύνθετη οικογένεια απαντάται σπανιότερα και η πολυσύνθετη πολυπυρηνική οικογένεια, στην οποία υπάρχουν παντρεμένα ανίψια και εγγόνια, τέσσερις δηλαδή γενιές, (κυρίως στη βόρεια Ελλάδα, σε Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη).
Η αμφιπλευρική πολυπυρηνική οικογένεια: Ουσιαστικά πρόκειται για μια παραλλαγή της πολυπυρηνικής οικογένειας. Η διαφορά από την πατροπλευρική οικογένεια συνίσταται στο γεγονός ότι σε αυτόν τον τύπο μαζί με τους παντρεμένους αδερφούς μπορεί να συμβιώνει στο σπίτι και μία ή περισσότερες αδερφές. Ο συγκεκριμένος τύπος οικογένειας έχει επισημανθεί στα Μεσόγεια της Αττικής, στην πεδινή και ημιορεινή Βοιωτία και στο Πωγώνι Ηπείρου. Η αμφιπλευρική πολυπυρηνική οικογένεια χαρακτηρίζεται από την απουσία του εθίμου της «εξαγοράς της νύφης». Αντίθετα στην περίπτωση αυτή συνηθίζεται η λεγόμενη «προγαμιαία δωρεά», δηλαδή ο γαμπρός ή ο πατέρας του προσφέρει προσωπικά στη νύφη ένα χρηματικό ποσό ή αντ’ αυτού ακριβά κοσμήματα.
Πηγή: sansimera.gr
Καιρός - Τετάρτη: νεφώσεις, τοπικές βροχές και άνοδος θερμοκρασίας
Εορτολόγιο - 15 Μαΐου: Ποιοι γιορτάζουν σήμερα
Θεσσαλονίκη: Φωτιά σε φορτηγά στο λιμάνι (εικόνες)
