Υγεία

PET/CT απεικόνιση: Στοχευμένες θεραπείες για τον καρκίνο του προστάτη και των νευροενδοκρινών όγκων

Γράφει ο Θεόδωρος Πιπίκος, Πυρηνικός Ιατρός, Διευθυντής Πυρηνικής Ιατρικής & PET CT, ΥΓΕΙΑ.

Σταδιοποίηση και παρακολούθηση του καρκίνου του προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη είναι η συχνότερη κακοήθεια στους άνδρες και ευθύνεται για το 30% περίπου των θανάτων από νεοπλασματική νόσο στον ανδρικό πληθυσμό. Τα στατιστικά αυτά υπερτονίζουν τη σημασία της έγκαιρης και πρώιμης διάγνωσης.

Παρά τις προόδους της μορφολογικής απεικόνισης (CT & MRI) υπάρχουν περιπτώσεις διηθημένων από καρκινικά κύτταρα λεμφαδένων, που με βάση τη συμβατική απεικόνιση δεν θεωρούνται παθολογικοί.

Η ακριβής σταδιοποίηση είναι κρίσιμη για τον χειρισμό των ασθενών. Προς την κατεύθυνση αυτή στρέφεται η PET/CT απεικόνιση με τη χρήση του Ga68-PSMA, ενός νέου ιχνηθέτη στη μελέτη του καρκίνου του προστάτη.

Το PSMA είναι μια διαμεμβρανική πρωτεΐνη που υπερεκφράζεται στα καρκινικά κύτταρα σε σχέση με τα φυσιολογικά προστατικά κύτταρα και δείχνει εξαιρετικά αποτελέσματα, τόσο στην αρχική σταδιοποίηση των ασθενών, όσο και σε περιπτώσεις βιοχημικής υποτροπής (άνοδος του PSA). Αυτό συμπεριλαμβάνει και την ομάδα ασθενών με χαμηλό PSA.

Οι μελέτες σε ασθενείς με μετρίου και υψηλού κινδύνου καρκίνο του προστάτη καταδεικνύουν σαφή ανωτερότητα του Ga68-PSMA στην ανίχνευση παθολογικών λεμφαδένων και απομακρυσμένων μεταστάσεων σε σχέση με την αξονική και μαγνητική τομογραφία. Σε ασθενείς με βιοχημική υποτροπή τα αποτελέσματα είναι επίσης εξαιρετικά ικανοποιητικά ακόμη και σε πολύ χαμηλές τιμές PSA.

Όλα αυτά οδηγούν σε ακριβέστερη και πιο πρώιμη διάγνωση με σαφώς περισσότερες πιθανότητες ριζικής θεραπείας.

Διάγνωση και παρακολούθηση των νευροενδοκρινών όγκων

Οι Νευροενδοκρινείς όγκοι (NETS) είναι μια ομάδα νεοπλασμάτων με συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα. Πρόσφατα έχει εισαχθεί στην κλινική πράξη η PET/CT απεικόνιση με χρήση ιχνηθετών επισημασμένων με Ga68 με εξαιρετικά αποτελέσματα. Οι χρησιμοποιούμενοι ιχνηθέτες είναι κυρίως οι DOTA-TOC, DOTA-TATE και DOTA-NOC. Συνδέονται με τους υποδοχείς σωματοστατίνης, μόρια τα οποία υπερεκφράζονται στα κύτταρα των NETS.

Σημαντικές μελέτες καταδεικνύουν την υπεροχή των PET ιχνηθετών, τόσο σε σχέση με τις μεθόδους της κλασικής πυρηνικής ιατρικής, όσο και της συμβατικής ανατομικής απεικόνισης, και πιο συγκεκριμένα της αξονικής τομογραφίας, με ακρίβεια της PET απεικόνισης με Ga68 περί το 96% έναντι 75% της CT. Η μέθοδος είναι ευαίσθητη τόσο στην ανίχνευση της πρωτοπαθούς εστίας όσο και των δευτεροπαθών εντοπίσεων.

Μεγάλη είναι επίσης η επίδραση στην κλινική διαχείριση των ασθενών, με τροποποίησή της στις μελέτες σχεδόν στο 20% των περιστατικών σε σχέση με τη CT απεικόνιση.

Η μέθοδος έχει επίσης προγνωστική αξία, καθώς η καθήλωση του ραδιοφαρμάκου συνδέεται με καλύτερη διαφοροποίηση της νόσου και καλύτερες πιθανότητες ανταπόκρισης στη θεραπεία. Όσον αφορά την ανταπόκριση στη θεραπεία, τα επισημασμένα με Ga68 πεπτίδια σωματοστατίνης είναι η μέθοδος εκλογής στην παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος.

Η απεικόνιση με τους Ga68 συνδεδεμένους ιχνηθέτες χρησιμοποιείται επίσης ως βάση και προαπαιτούμενο για την θεραπεία με ανάλογα σωματοστατίνης επισημασμένα με θεραπευτικά ισότοπα, όπως το Lu177-DOTATATE.

Θεραπευτικές Εφαρμογές

Τις ιδιότητες των ανωτέρω ιχνηθετών εκμεταλλεύεται η Πυρηνική Ιατρική για την εφαρμογή στοχευμένων θεραπειών. Το ραδιοϊσότοπο εκλογής για την ακτινοβόληση των νεοπλασματικών εστιών είναι το Λουτέσιο (Lu-177).

Το Lu-177 είναι εκπομπός β ακτινοβολίας. Συνδέεται με τα μόρια PSMA και DOTATATE για την θεραπευτική χορήγηση σε ασθενείς με καρκίνο του Προστάτη και Νευροενδοκρινείς όγκους αντίστοιχα. Μετά την ενδοφλέβια χορήγηση του το ραδιοφάρμακο ενώνεται με ειδικούς υποδοχείς στα καρκινικά κύτταρα, όπου ασκεί και την κυτταροτοξική του δράση.

Η θεραπεία γίνεται στο πλαίσιο ημερήσιας νοσηλείας, δηλαδή ο ασθενής εξέρχεται αυθημερόν. Είναι απλή και σύντομη. Για τον καρκίνο του Προστάτη διαρκεί περίπου 2-3 ώρες, ενώ για τους Νευροενδοκρινείς όγκους 4-5 ώρες. Κατά την διάρκεια της θεραπείας ο ασθενής βρίσκεται διαρκώς υπό την επίβλεψη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.

Μετά το πέρας αυτής ο θεράπων ιατρός ενημερώνει τον ασθενή για τυχόν ακολουθούμενη φαρμακευτική αγωγή, προβλεπόμενες αιματολογικές ή απεικονιστικές εξετάσεις και οδηγίες ακτινοπροστασίας.

Ακολουθεί πάντα μετά από λίγες μέρες μεταθεραπευτική απεικόνιση για την εκτίμηση του βαθμού ανταπόκρισης στη θεραπεία. Αυτό γίνεται τόσο με την ποιοτική ανάλυση της εικόνας όσο και με την εφαρμογή σύγχρονου προγράμματος δοσιμετρίας το οποίο υπολογίζει τον βαθμό ακτινοβόλησης -  ανταπόκρισης των νεοπλασματικών εστιών.

Η επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης και του ποιοτικού χρόνου ζωής κατατάσσει τη θεραπεία με Lu-177 στα νέα αξιόλογα όπλα που διαθέτει η Ιατρική στην επιτέλεση του έργου ίασης – ανακούφισης των ασθενών.

*Άρθρο του Θεόδωρου Πιπίκου, Πυρηνικού Ιατρού, Διευθυντή Πυρηνικής Ιατρικής & PET CT, ΥΓΕΙΑ.