Υγεία

Καρκίνος: πιο αποτελεσματικές οι νέες θεραπείες

Γράφει ο Πάρις Α. Κοσμίδης, Παθολόγος – Ογκολόγος, Διευθυντής Β΄ Παθολογικής – Ογκoλογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ.

Ο καρκίνος αποτελεί σήμερα την πιο συχνή αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρώπη είναι η δεύτερη αιτία μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στο 75% των περιπτώσεων πλήττονται άτομα άνω των 55 ετών.

Σήμερα θεωρούμε ότι εμφανίζονται παγκοσμίως περίπου 15 εκατομμύρια νέοι ασθενείς με καρκίνο το χρόνο, ενώ προβλέπεται ο αριθμός αυτός να αυξηθεί σε 20 εκατομμύρια το 2030. Η εξήγηση βασίζεται στην αύξηση του χρόνου ζωής μας κατά 10 χρόνια την τελευταία πεντηκονταετία.

Παρά την αύξηση της συχνότητάς του, ο καρκίνος αντιμετωπίζεται σήμερα με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Η πενταετής επιβίωση των ασθενών αγγίζει το 70%, ενώ το 1975 ήταν στο 50%. Πολλοί ασθενείς γίνονται τελείως καλά. Υπολογίζεται ότι πάνω από 35 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σήμερα ανάμεσά μας, κάποια στιγμή στη ζωή τους είχαν προσβληθεί από κάποια μορφή καρκίνου. Εξ’ αυτών τα 15 εκατομμύρια ζουν στην Ευρώπη.

Η έγκαιρη διάγνωση και η πληθώρα νέων, πιο αποτελεσματικών και στοχευμένων φαρμάκων έχουν συμβάλλει στην επιτυχία αυτή. Η ταχύτητα ανάπτυξης νέων αντικαρκινικών φαρμάκων είναι εξαιρετικά μεγαλύτερη σε σχέση με φάρμακα για άλλες νόσους, αν και το κόστος παραγωγής τους έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 25 χρόνια.

Ο καρκίνος είναι πολυέξοδη ασθένεια, αν υπολογισθεί ότι μόνο το φαρμακευτικό κόστος έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι η επιβίωση των ασθενών ενός λαού εξαρτάται από το κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας του.

Ποια είναι τα κύρια όπλα μας, στην αντιμετώπιση καρκίνου;

Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν τα κυριότερα όπλα μας στη μάχη εναντίον του καρκίνου. Η μείωση του καπνίσματος σε χώρες που έχουν εφαρμόσει αντικαπνιστική πολιτική έχει συμβάλλει στον περιορισμό της συχνότητας του καρκίνου του πνεύμονα. Επίσης, η ετήσια ελικοειδής αξονική τομογραφία σε βαρείς καπνιστές ηλικίας άνω των 55 ετών έχει βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και στη μείωση της θνητότητας κατά 20% στην ασθένεια αυτή.

Ακόμα ένα παράδειγμα είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, όπου ο εμβολιασμός των νέων κοριτσιών και η εξέταση κατά Παπανικολάου αποτελούν ασπίδα προστασίας του γυναικείου πληθυσμού τόσο στην πρόληψη όσο και στην έγκαιρη διάγνωση. Η μείωση της ηπατίτιδας με το εμβόλιο και η βελτίωση των συνθηκών ζωής θα συμβάλουν στη δραστική μείωση των ηπατωμάτων. Πρέπει επίσης να τονιστεί η προληπτική κολονοσκόπηση, ιδιαίτερα σε ειδικές ομάδες πληθυσμού με οικογενειακή προδιάθεση ή γενετική επιβάρυνση καρκίνου του παχέος εντέρου. Η αφαίρεση πολυπόδων προλαμβάνει τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η μαστογραφία εξακολουθεί να συμβάλλει στην έγκαιρη διάγνωση καρκίνου μαστού.

Τα τελευταία χρόνια έχει καταβληθεί μεγάλη ερευνητική προσπάθεια για την εντόπιση ατόμων υψηλού κινδύνου, που φέρουν γενετικές διαταραχές. Παράδειγμα είναι η ανακάλυψη των μεταλλαγμένων γονιδίων BRCA1 και BRCA2, που είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου και κυρίως του μαστού και των ωοθηκών. Η γενετική συμβουλευτική στα άτομα αυτά προσφέρει πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση

Η Μοριακή Βιολογία και η επανάσταση στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο

Η επανάσταση στην ογκολογία και η πρόοδος στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο έχουν ως κοινό παρονομαστή τη μοριακή βιολογία. Η επιστήμη αυτή έχει καταφέρει να ακτινογραφήσει το καρκινικό κύτταρο, να αποκωδικοποιήσει τη λειτουργία του και να εισέλθει στα άδυτα της καρκινογένεσης, αγγειογένεσης, μετάστασης κ.λπ.

Έχουν απομονωθεί ουσίες – υποδοχείς που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία και εξέλιξη του καρκίνου, γονίδια που θεωρούνται υπεύθυνα για συγκεκριμένες συμπεριφορές διαφόρων μορφών καρκίνου, μονοπάτια που μεταφέρουν μηνύματα από τον εξωκυττάριο χώρο στον πυρήνα του κυττάρου. Είναι βέβαιο ότι οι γνώσεις αυτές, που πολλαπλασιάζονται αλματωδώς, θα δώσουν τη δυνατότητα στους ογκολόγους να διαχειρίζονται τους ασθενείς τους πιο εξατομικευμένα, περισσότερο στοχευμένα και ακόμα πιο αποτελεσματικά.

Σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη, τη διάγνωση, τη σταδιοποίηση, την ανταπόκριση και την παρακολούθηση του καρκίνου παραμένει η απεικόνιση. Ιδιαίτερα η αξονική και η μαγνητική τομογραφία, ο υπέρηχος, η πυρηνική ιατρική και ιδιαίτερα η ποζιτρονική τομογραφία (PET) έχουν προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στους ασθενείς με καρκίνο.

Η θεραπεία

Χειρουργική

Η εξέλιξη της χειρουργικής έχει συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών. Ο σεβασμός των οργάνων και των ιστών, η λαπαροσκοπική προσπέλαση και η ρομποτική αποτελούν πλέον καθημερινή δραστηριότητα. Η γνώση της βιολογικής συμπεριφοράς ορισμένων καρκίνων επιτρέπει ώστε η χειρουργική να ακολουθεί τις χημειοθεραπείες ή στοχευμένες θεραπείες ώστε να γίνεται αποτελεσματικότερη.

Ακτινοθεραπεία

Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλλει στην κατασκευή μηχανημάτων με ακρίβεια ακτινοβόλησης χιλιοστού, ώστε ο όγκος να καταστρέφεται και οι γύρω ιστοί να μην επηρεάζονται. Η στερεοτακτική, η εντατικοποιημένη και με κινούμενο στόχο ακτινοβόληση αποτελούν νεότερα δεδομένα στην ακτινοθεραπεία. Ο συνδυασμός της με ταυτόχρονη χημειοθεραπεία έχει εισέλθει πλέον στην καθημερινή κλινική πράξη.

Φάρμακα

Η χημειοθεραπεία εξακολουθεί να παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του καρκίνου. Έχει βελτιωθεί όσον αφορά στις παρενέργειες, ενώ είναι διαθέσιμα νεότερα υποστηρικτικά φάρμακα. Η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας έχει ανοίξει το δρόμο για τα στοχευμένα φάρμακα που σιγά-σιγά αντικαθιστούν τη χημειοθεραπεία σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Η ορμονική θεραπεία παραμένει σταθερή αξία στους καρκίνους μαστού και προστάτη, ενώ δυναμικά η ανοσοθεραπεία βρίσκει εφαρμογές. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του μελανώματος και του καρκίνου πνεύμονος.

Ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία είναι γνωστή, έστω και εμπειρικά, από πολλές δεκαετίες. Ακόμη και στο παρελθόν, οι επιστήμονες αναγνώριζαν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού ήταν η πρώτη γραμμή άμυνας εναντίον του καρκίνου. Σήμερα, η ανοσοθεραπεία έχει μπει πλέον στην κλινική πράξη και αν και διανύει τα πρώτα της βήματα, έχει δώσει βροντερό παρών. Η δράση της ανοσοθεραπείας γίνεται μέσω της ενεργοποίησης και ενίσχυσης του ανοσοποιητικού μηχανισμού που είναι υπεύθυνος για την εξαφάνιση του καρκίνου. Οι παρενέργειες της ανοσοθεραπείας είναι συνήθως ήπιες και καλά ανεκτές από τους ασθενείς. Η δυνατότητα επιλογής των ασθενών είναι μία σημαντική παράμετρος για να δικαιολογηθεί το κόστος. Υπάρχουν εξετάσεις που μπορούν να προβλέψουν την πιθανότητα ανταπόκρισης στην ανοσοθεραπεία.

Μεγάλη σημασία για κάθε ασθενή έχει η αλληλουχία όλων των παραπάνω θεραπειών στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Αυτό απαιτεί συνεχή συνεργασία των υποειδικοτήτων της ογκολογίας. Αυτό γίνεται μέσα από τα Ογκολογικά συμβούλια που με επίκεντρο τον ασθενή με καρκίνο, οι γιατροί συναποφασίζουν για την βέλτιστη θεραπευτική στρατηγική.

Συμπερασματικά, σήμερα η ογκολογία, όπως ασκείται σε οργανωμένες κλινικές, με εξειδικευμένους ογκολόγους, προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες σε ασθενείς με καρκίνο, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα ζωής. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση, η σύγχρονη απεικόνιση, η σε βάθος γνώση της μοριακής βιολογίας και τελικά η αποτελεσματικότερη θεραπεία αποτελούν τη βάση για πιο αισιόδοξες προοπτικές.

 *Άρθρο του Πάρι Α. Κοσμίδη, Παθολόγου - Ογκολόγου, Διευθυντής Β΄ Παθολογικής – Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ.