Υγεία

Μελάνωμα: μέτρα πρόληψης και προστασίας

Γράφει ο Δημήτριος Μαλάνος, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Συνεργάτης Δερματολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ.

Το μελάνωμα είναι μια μορφή καρκίνου που προέρχεται από εξαλλαγή των μελανοκυττάρων (κύτταρα που παράγουν μελανίνη). Η αυξανόμενη συχνότητα των κρουσμάτων το καθιστά ένα από τα ταχύτερα εξαπλούμενα κακοήθη νοσήματα στον άνθρωπο. Το μελάνωμα είναι απολύτως θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα. 

Παράγοντες κινδύνου

Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος είναι:

• Υπεριώδης (UV) ακτινοβολία: Η υπέρμετρη και “κατά διαστήματα” έκθεση σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία, όπως στις καλοκαιρινές διακοπές, φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μελανώματος. Οι τεχνητές πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας, όπως οι τεχνητές πηγές μαυρίσματος (solarium), μπορούν επίσης να προκαλέσουν βλάβες στο δέρμα και να αυξήσουν τον κίνδυνο  μελανώματος. 
• Ανοιχτόχρωμος φωτότυπος: Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μάτια και μαλλιά, που καίγονται εύκολα στον ήλιο και μαυρίζουν ελάχιστα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη μελανώματος. 
• Μεγάλος αριθμός σπίλων (ελιών) στο δέρμα. 
• Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος. 
• Σοβαρά εγκαύματα από τον ήλιο (ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία).

Σε περίπτωση αλλαγής στο μέγεθος, στη μορφή, στο χρώμα ενός ήδη υπάρχοντος σπίλου ή παρουσίας ενός νέου σπίλου με άτυπα χαρακτηριστικά θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον δερματολόγο σας.

Ένα χρήσιμο μνημονικό τέχνασμα, το “ABCD”, μπορεί να σας βοηθήσει να θυμηθείτε τι πρέπει να προσέχετε:

• A. Asymmetry - η ασυμμετρία: Η ασυμμετρία του σχήματος της βλάβης. Εάν χωρίσουμε τη βλάβη με μια γραμμή στη μέση, τα δύο μισά τμήματα δεν είναι ίδια.
• Β. Border - η περιφέρεια της βλάβης: Τα όρια της βλάβης είναι ανώμαλα.
• C. Color - το χρώμα: Παρουσία πολλών χρωμάτων.
• D. Diameter - η διάμετρος: Αλλαγή στο μέγεθος της βλάβης. Τα μελανώματα συνήθως -αν και όχι πάντα- είναι μεγαλύτερα από τη γόμα ενός μολυβιού (6 χιλιοστά).

Πρόληψη και διάγνωση 

Πώς γίνεται η πρόληψη και η πρώιμη διάγνωση του μελανώματος;

Το μελάνωμα είναι θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί έγκαιρα. Η πρώιμη ανίχνευση επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους:

• Ορθή εφαρμογή των κανόνων αντηλιακής προστασίας. 
• Τακτική εξέταση του δέρματος από δερματολόγο. 
• Περιοδική αυτοεξέταση του δέρματος (εξέταση από τον ίδιο τον ασθενή).

Η εξέταση του δέρματος από δερματολόγο γίνεται με την απλή εξέταση (επισκόπηση), με την εξέταση με ειδικό φακό που μεγεθύνει τις λεπτομέρειες των σπίλων (δερματοσκόπηση) και τη χρήση ψηφιακής φωτογράφησης και ανάλυσης από ηλεκτρονικό υπολογιστή (χαρτογράφηση σπίλων).

Η τελευταία αυτή μέθοδος γίνεται με ειδικό εξοπλισμό που επιτρέπει την ψηφιακή απεικόνιση των σπίλων και τη σύγκριση των εικόνων αυτών σε μια μελλοντική εξέταση του ασθενούς για την ανίχνευση πιθανών αλλαγών στους σπίλους αυτούς.

Η αυτοεξέταση του δέρματος έχει σημαντικό ρόλο στην έγκαιρη εντόπιση ύποπτων βλαβών. Ο καλύτερος τρόπος είναι να βρίσκεστε σε ένα καλά φωτισμένο δωμάτιο χρησιμοποιώντας έναν ολόσωμο καθρέπτη και έναν φορητό καθρέπτη. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται από την κεφαλή ως τα πόδια. Μην ξεχάσετε να ελέγξετε όλες τις περιοχές του δέρματος, συμπεριλαμβανομένων της πλάτης, του τριχωτού της κεφαλής και της γεννητικής περιοχής.

Το μελάνωμα στους άνδρες εντοπίζεται συχνότερα στον κορμό και στις γυναίκες στα κάτω άκρα, μπορεί όμως να παρουσιαστεί σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος, ακόμα και σε μη φωτοεκτεθειμένες περιοχές.

Με την αυτοεξέταση ελέγξτε εάν υπάρχουν νέοι σπίλοι με άτυπα χαρακτηριστικά, αλλαγές στο μέγεθος, στο σχήμα, στο χρώμα ή στα όρια ενός σπίλου ή αν αιμορραγεί.

Προστατευτείτε!

Οι κανόνες αντηλιακής προστασίας είναι:

• Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο, ειδικά τις μεσημβρινές ώρες (10 π.μ. έως 4 μ.μ.). 
• Να φοράτε καπέλο, να χρησιμοποιείτε προστατευτικό ρουχισμό και να είστε στη σκιά. 
• Να χρησιμοποιείτε αντηλιακά με ευρύ φάσμα προστασίας (UVB + UVA) και υψηλό δείκτη προστασίας (SPF > 25). 

*Άρθρο του Δημήτριου Μαλάνου, Δερματολόγου – Αφροδισιολόγου, Συνεργάτη Δερματολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ.