Γενικά

Το Ισραήλ τίμησε την οικογένεια του Ηρακλή Δραγώνα που έσωσε Εβραίους στην Κατοχή

Απονομή μεταλλίου και του τίτλου του "Δικαίου των Εθνών" του Μουσείου του Ολοκαυτώματος, Γιάντ Βασέμ στην οικογένεια του Ηρακλή Δραγώνα που διέσωσε Εβραίους συμπατριώτες του κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Σε συγκινητική τελετή που έλαβε χώρα στην οικία της Πρέσβεως του Ισραήλ στην Ελλάδα, κυρίας Ιρίτ Μπεν –Άμπα απονεμήθηκαν το μετάλλιο και ο τίτλος του «Δικαίου των Εθνών» του Μουσείου και Ινστιτούτου του Ολοκαυτώματος, Γιαντ Βασέμ στην Ιερουσαλήμ στην οικογένεια του Ηρακλή Δραγώνα, Έλληνα Χριστιανού, που διέσωσε τους Εβραίους συμπατριώτες του, Αλίκη και Μωυσή Μάτσα στην Αθήνα κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Τα βραβεία του Ηρακλή Δραγώνα, ο οποίος δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, παρέλαβαν τα παιδιά του Κοσμάς Δραγώνας και Βίκυ Φωτίου –Δραγώνα.

Στην τελετή παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων ο διασωθείς Μωυσής Μάτσας που επισκέφθηκε την Ελλάδα ειδικά για την εκδήλωση από το Ισραήλ με πολλά μέλη της οικογένειας του, η διασωθείσα Αλίκη Μάτσα Δραγώνα και μετέπειτα σύζυγός του Ηρακλή Δραγώνα με πολλά άλλα μέλη της οικογένειας Δραγώνα, ο Υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, κ. Τέρενς Κουίκ, ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, κ. Γιάννης Καλαντζής, ο Ειδικός Γραμματέας Θρησκευτικής και Πολιτιστικής Διπλωματίας του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, Δρ. Ευστάθιος Λιαντής, η Υπεύθυνη Αρχείων του Ελληνικού ΥΠΕΞ, Πρέσβυς, κ. Φωτεινή Τομαή, ο Διπλωματικός Σύμβουλος της Βουλής των Ελλήνων, Πρέσβης κ. Σπύρος Θεοχαρόπουλος, ο Πρόεδρος του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, κ. Μάκης Μάτσας, μέλη της Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Μεγάλη χαρά προσέφερε στην εκδήλωση η παρουσία παιδιών της έκτης δημοτικού του Εβραϊκού Σχολείου Αθηνών μαζί με καθηγητές τους καθηγητές τους.

Ιδιαίτερη νότα στην τελετή έδωσαν τα μέλη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, Σόλυ Ιωχανά στα φωνητικά και Σαλβατόρ Λεβής στην κιθάρα οι οποίοι ερμήνευσαν παραδοσιακά σεφαραδίτικα εβραϊκά τραγούδια.

Στην δική του παρέμβαση, ο Υφυπουργός Εξωτερικών, κ. Τέρενς Κουίκ δήλωσε περήφανος για τους Έλληνες Χριστιανούς που διέσωσαν Εβραίους συμπατριώτες τους και ευχαρίστησε το Ισραήλ που τιμά την μνήμη τους. Η Πρέσβυς του Ισραήλ, κυρία Ιρίτ Μπέν –Άμπα, τόνισε ότι εκδηλώσεις σαν κι' αυτές πρέπει να έχουν και διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα, λέγοντας ότι είναι πολύ σημαντικό να διδάσκονται τα παιδιά και η νέα γενιά τις ιστορίες των Ελλήνων ηρώων που διέσωσαν τους Εβραίους. Ο Κοσμάς Δραγώνας, γιός του διασώστη Ηρακλή, αναφέρθηκε στην ιστορία του πατέρα του λέγοντας πόσο περήφανος είναι γι' αυτόν. Τέλος, ο διασωθείς Μωυσής Μάτσας αναφέρθηκε στο γεγονός ότι το 90% του Ελληνικού Εβραϊσμού χάθηκε στο Ολοκαύτωμα, λέγοντας ότι οι ελάχιστοι Έλληνες Εβραίοι που σώθηκαν το οφείλουν σε εκείνους τους θαρραλέους Έλληνες Χριστιανούς, που με κίνδυνο της ζωής τους, τους προσέφεραν στέγη και προστασία. Απευθύνθηκε συγκινημένος στην οικογένεια του Ηρακλή Δραγώνα λέγοντας ότι θα πρέπει να είναι πολύ περήφανοι γι' αυτόν διότι ήταν ήρωας με όλη της σημασία της λέξης.

Ο Μωυσής και η αδερφή του Αλίκη Μάτσα, παιδιά της οικογένειας του Χαϊμ και της Εσθήρ Μάτσα, βρήκαν στέγη στην οικία του φίλου τους Ηρακλή Δραγώνα στο Γαλάτσι όταν οι Γερμανοί Ναζί κλιμάκωσαν τις διώξεις των Εβραίων στην Αθήνα και ήρθαν να τους βρουν στο σπίτι τους τον Μάρτιο του 1944. Ο Ηρακλής τους εξασφάλισε πλαστά έγγραφα με τα ονόματα Δημήτρης Δραγώνας και Αλίκη Δραγώνα. Οι γονείς τους, Χάιμ και Έσθηρ συνελήφθησαν από τους Ναζί και στάλθηκαν στο Αούσβιτς όπου βρήκαν τραγικό θάνατο. Ο Μωυσής μετά τον πόλεμο μετανάστευσε στο Ισραήλ. Η Αλίκη Μάτσα παντρεύτηκε τον Ηρακλή Δραγώνα.

Το Γιάντ Βασέμ, είναι το ίδρυμα και μουσείο που δημιουργήθηκε από το Κράτος του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ για την διαιώνιση της μνήμης των έξι εκατομμυρίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Ο τίτλος του «Δικαίου των Εθνών» του ιδρύματος απονέμεται σε άτομα τα οποία με κίνδυνο της ζωής τους έσωσαν διωκόμενους Εβραίους κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να δοθεί αυτή η διάκριση ύψιστου κύρους, απαιτείται διεξοδική έρευνα από το Γιάντ Βασέμ και έγκριση του Άνώτατου Δικαστηρίου του Ισραήλ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι 330 Ελληνες «Δίκαιοι» έχουν τιμηθεί έως σήμερα. Μεταξύ αυτών, ο μακαριστός Άρχιεπίσκοπος Άθηνών και Πάσης Ελλάδος, Δαμασκηνός, ο πρώην Δήμαρχος Ζακύνθου Λουκάς Καρρέρ, οι Μακαριστοί Μητροπολίτες Ζακύνθου και Δημητριάδος, Χρυσόστομος και Ιωακείμ αντίστοιχα, η ηρωίδα της Εθνικής Άντίστασης, Λέλα Καραγιάννη, καθώς και πολλοί άλλοι αφανείς ήρωες του Β Παγκοσμίου Πολέμου.

Αναλυτικά η ιστορία της διάσωσης

Η οικογένεια Μάτσα καταγόταν από τα Ιωάννινα.

Ο πατέρας Χαΐμ ήταν υφασματέμπορος και η μητέρα Εσθήρ ήταν νοικοκυρά. Όταν άρχισαν οι διώξεις των Εβραίων στα Ιωάννινα, που ήταν υπό γερμανική κατοχή, η οικογένεια διέφυγε στην Αθήνα.

Η Αθήνα ήταν τότε υπό ιταλική κατοχή και δεν είχαν ληφθεί μέτρα κατά των Εβραίων, είχαν μόνο την υποχρέωση να παρουσιάζονται μία φορά την εβδομάδα στη συναγωγή.

Όλα όμως άλλαξαν όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα τον Μάρτιο 1944 και άρχισαν να στέλνουν τους Εβραίους στο Άουσβιτς. Μια Παρασκευή (προφανώς την Μαύρη Παρασκευή, 23 Μαρτίου 1944), ο πατέρας Χαΐμ πήγε να παρουσιασθεί στη συναγωγή και συνελήφθη με άλλους Εβραίους.

Είχε συμφωνηθεί εκ των προτέρων ότι, εάν παρουσιαζόταν ανάγκη, ο χριστιανός φίλος της Αλίκης, ο Ηρακλής (με τον οποίο είχε μια ρομαντική σχέση που έκρυβε από τον πατέρα της) θα ήταν πρόθυμος να κρύψει και τα τέσσερα μέλη της οικογένειας. Όταν είδαν τους αστυνομικούς να πλησιάζουν το σπίτι, ο Μωυσής και η Αλίκη κρύφτηκαν στο από πάνω διαμέρισμα. Η Εσθήρ όμως αρνήθηκε να φύγει γιατί διαδίδονταν φήμες, σύμφωνα με τις οποίες οι Γερμανοί χτυπούσαν τους άνδρες που συνελάμβαναν αν οι σύζυγοί τους δεν παρουσιάζονταν μαζί τους (ή κάτι ανάλογο). Η μητέρα Εσθήρ είχε προνοήσει να δώσει στην κόρη της μια ζώνη, στην οποία είχε κρύψει χρυσαφικά. Η Αλίκη και ο Μωυσής άκουγαν από το διαμέρισμα της γειτόνισσας που κρύβονταν τους αστυνομικούς που τους φώναζαν με τα ονόματά τους, μέχρι που αυτοί έφυγαν αρπάζοντας τη μητέρα τους.

Τα δύο αδέλφια κοιμήθηκαν στη γειτόνισσα και, την επόμενη μέρα, τους πήρε ο Ηρακλής στο σπίτι του στο Γαλάτσι (που τότε ήταν χωριό). Εκείνο το βράδυ κοιμήθηκαν στο σπίτι του Ηρακλή και την επόμενη ημέρα μεταφέρθηκαν στο σπίτι των φίλων του, το Βασίλη και τη σύζυγό του Νότα.

Ο Ηρακλής και Βασίλης ήταν οδηγοί λεωφορείων και δούλευαν μαζί. Επινόησαν μια ιστορία για να καλύψουν την Αλίκη και τον Μωυσή: ότι ήταν συγγενείς του Ηρακλή που είχαν φύγει από το χωριό τους, το οποίο έκαψαν οι Γερμανοί σε αντίποινα για δράσεις ανταρτών. Ο Ηρακλής τους εξασφάλισε πλαστά έγγραφα με τα ονόματα Δημήτρης Δραγώνας και Αλίκη Δραγώνα. Λίγες μέρες μετά τη σύλληψη του Χαϊμ και της Εσθήρ, ο Ηρακλής πήρε την Αλίκη και πήγαν με το λεωφορείο του στο σπίτι της οικογένειάς της στην Αθήνα, το οποίο ήταν σφραγισμένο. Μπήκαν και πήραν μερικά πράγματα μαζί τους (κουβέρτες, ρουχισμό, ίσως και το ταλίτ του πατέρα Χαΐμ, που αναφέρει ο Μωυσής στην αρχή της μαρτυρίας του) και επέστρεψαν στο Γαλάτσι. Οι γείτονες γνώριζαν για τα δύο αδέλφια και τις ψεύτικες ταυτότητές τους.

Έζησαν με τις ψεύτικες ταυτότητες στο σπίτι του ζευγαριού για μερικά χρόνια.