Γενικά

Κρυφή κάμερα σε χώρο συνάντησης δικηγόρων – κρατουμένων στη ΓΑΔΑ

Η καταγγελία, η απόφαση της Αρχής Προστασίας  Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και η απάντηση της Ελληνικής Αστυνομίας.

Με μία απόφαση κόλαφο για τις μεθόδους που ακολουθούνται στη ΓΑΔΑ, και συγκεκριμένα σε χώρο συνάντησης και συνομιλίας δικηγόρου-κρατούμενου εντολέα, η χώρα μας διασύρεται διεθνώς, σύμφωνα με το dikastiko.gr

Σύμφωνα την υπ’ αριθμόν 64/2018 απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, το εύρημα – το οποίο αποδέχτηκε αλλά αιτιολόγησε ως μη λειτουργικό η ΕΛΑΣ- αφορούσε σε κρυφή κάμερα στην «αίθουσα διαβούλευσης µε τους δικηγόρους» (lawyers’ consultation room) στην Υποδιεύθυνση δίωξης εγκλημάτων κατά της ζωής και ιδιοκτησίας στην ΓΑ∆Α. Στο απαντητικό έγγραφο προς την Αρχή το Δημόσιο ανέφερε μάλιστα ότι για το εν λόγω εύρημα διετάχθη Ένορκη ∆διοικητική Εξέταση, ενώ σύμφωνα µε τον επικεφαλής της Υποδιεύθυνσης δίωξης εγκλημάτων κατά της ζωής και ιδιοκτησίας, το σύστημα αυτό ήταν παρωχημένο, λόγω φυσιολογικής φθοράς, καθώς ήταν τεχνικά ξεπερασμένο και δυσλειτουργικό και έχει ήδη αφαιρεθεί.

Πάντως δεν προσκομίστηκε διοικητική πράξη με την οποία να αποφασίζεται η τοποθέτηση της κάμερας!

Η Αρχή επειδή διαπίστωσε ότι δεν µπορεία µε βεβαιότητα να τεκμηριωθεί ότι διενεργήθηκε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα µέσω βιντεοσκόπησης µε χρήση της εν λόγω κάμερας, απηύθυνε σύσταση στην Ελληνική Αστυνομία ως υπεύθυνο επεξεργασίας, προκειμένου να φροντίσει ώστε να τηρούνται εφεξής οι προϋποθέσεις νόμιμης εγκατάστασης και λειτουργίας συστημάτων.

Η καταγγελία

Η Αρχή, όπως αναφέρει το lawspot.gr, ενημερώθηκε σχετικά µε εύρημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας, οργάνου του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT – European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment), το οποίο έχει συµπεριληφθεί στην έκθεση που συνέταξε κλιµάκιο επιθεωρητών της Επιτροπής ύστερα από επίσκεψη στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2015).

Συγκεκριμένα, στην εν λόγω έκθεση σημειώνεται:

«48. Επιπρόσθετα, η CPT έχει σοβαρές ανησυχίες σε ό,τι αφορά την εχεμύθεια (απόρρητο) στη σχέση δικηγόρου-πελάτη. Λίγες από τις αστυνομικές εγκαταστάσεις που επισκέφθηκε, προσέφεραν ξεχωριστούς χώρους όπου οι κρατούμενοι µμπορούσαν να διαβουλευθούν µε τους συνηγόρους τους και όπου υπήρχαν δεν είχε σοβαρή πρόβλεψη για ιδιωτικότητα.

Για παράδειγμα, το δωμάτιο στο ισόγειο του Α.Τ. (περιοχής) Χ που χρησιμοποιούνταν για την επικοινωνία κρατουµένων-συνηγόρων είχε ένα παράθυρο από πλέξιγκλας, µέσω του οποίου η συζήτηση ήταν άνετα αντιληπτή. Οι κρατούμενοι και οι συνήγοροί τους έμπαιναν σε ακόμη µμεγαλύτερο κίνδυνο από το στήσιμο στο «δωμάτιο επικοινωνίας δικηγόρων» στην Υ∆ΕΖΙ (Υποδιεύθυνση δίωξης εγκλημάτων κατά της ζωής και ιδιοκτησίας) η οποία βρίσκεται στον… όροφο της ΓΑ∆Α, όπου η αντιπροσωπεία της CPT βρήκε µια κρυµµένη κάμερα καταγραφής, η οποία ήταν συνδεδεμένη µε οπτικο-ακουστικό εξοπλισμό καταγραφής στο Γραφείο του Αναπληρωτή ∆διευθυντή του Ανθρωποκτονιών και Απαγωγών.

Είναι αναντίρρητο ότι αυτό αποτελεί σοβαρή παραβίαση βασικών εγγυήσεων του Κ.Π.∆… Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο πρέπει να περιλαμβάνει το δικαίωμα συνάντησης µαζί του κατ’ ιδίαν. Κάθε διαβούλευση µε δικηγόρο ενός ατόμου υπό αστυνομική κράτηση πρέπει να λαμβάνει χώρα µάκριά από τα όµµατα και τα ώτα αστυνομικών. Ασφαλώς δεν πρέπει ποτέ να καταγράφεται και να παρακολουθείται από τους ερευνώντες αστυνομικούς.

Πέρα και πάνω από τον κίνδυνο ότι το δικαίωµα κάποιου σε δίκαιη δίκη θα κινδυνεύσει ανεπανόρθωτα από την αθέµιτη αυτή αστυνοµική δραστηριότητα, ένας κρατούµενος µπορεί να µην αισθανθεί ελεύθερος να αποκαλύψει τον τρόπο µε τον οποίο τον µεταχειρίζονται.

Κατά συνέπεια, η CPT συνιστά όπως οι ελληνικές Αρχές λάβουν τα απαραίτητα βήµατα για να διασφαλίσουν ότι οι κρατούµενοι της αστυνοµίας µπορούν να µιλούν στο δικηγόρο τους κατ’ ιδίαν. Επιπλέον, θα πρέπει να διεξαχθεί µία έρευνα για την καταγραφή και παρακολούθηση που έλαβε χώρα από το Τµήµα Ανθρωποκτονιών. Η Επιτροπή θα ήθελε επίσης να λάβει επιβεβαίωση ότι ο µηχανισµός παρακολούθησης αφαιρέθηκε από το «δωµάτιο δικηγόρων» στον… όροφο της Γ.Α.∆.Α..

Υποσηµείωση 34. Η κάµερα ήταν κρυµµένη στη σχάρα του ηχείου στο δωµάτιο δικηγόρου. Ήταν συνδεδεµένη σε µετασχηµατιστή και καλώδιο, το οποίο επανεµφανίζονταν στο Γραφείο του Αναπλ. ∆ιευθυντή αρκετά δωµάτια παρακάτω. Εκεί ήταν συνδεδεµένο σε µία πλήρως λειτουργική τηλεόραση και συσκευή καταγραφής. Όταν ρωτήθηκε σχετικά, ο Αναπληρωτής ∆ιευθυντής δήλωσε: «Όταν δικηγόροι βρίσκονται µόνοι τους µε κρατούµενους, πρέπει να παρακολουθείται ο χώρος».

Η απάντηση της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Ελληνικής Αστυνομίας

Όπως αναφέρεται στην απόφαση, σε απάντηση επί της έκθεσης της Επιτροπής, η Ελληνική Κυβέρνηση αναφέρει ότι για το εν λόγω εύρηµα διετάχθη Ένορκη ∆ιοικητική Εξέταση, ενώ σύµφωνα µε τον επικεφαλής της Υποδιεύθυνσης δίωξης εγκληµάτων κατά της ζωής και ιδιοκτησίας, το σύστηµα αυτό ήταν παρωχηµένο, λόγω φυσιολογικής φθοράς, καθώς ήταν τεχνικά ξεπερασµένο και δυσλειτουργικό και έχει ήδη αφαιρεθεί.

Το Νοέμβριο του 2017 η Ελληνική Αστυνοµία κλήθηκε ενώπιον της Αρχής προκειµένου να δώσει διευκρινίσεις και να εκθέσει τις απόψεις της για την υπόθεση.

Σύμφωνα με τα έγγραφα της ΕΛ.ΑΣ., πράγματι διατάχθηκε Ένορκη ∆ιοικητική Εξέταση, ενώ η Έκθεση της Επιτροπής υποβλήθηκε από την ∆ιεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών, όπου τελικά δεν ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βάρος κάποιου προσώπου και η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο.

Η απάντηση της ΕΛΑΣ

Απαντώντας σε σχετικό ερώτηµα της Αρχής, η ΕΛ.ΑΣ. σηµείωσε ότι δεν είναι διαθέσιµη διοικητική πράξη της σχετικά με την εγκατάσταση του εν λόγω συστήµατος βιντεοεπιτήρησης, ενώ σημειώνεται ότι το σύστημα ήταν παρωχημένο και με πολλές βλάβες. Πέραν τούτου, η ΕΛ.ΑΣ. σημειώνει το έγγραφό της ότι:

– Ο εν λόγω χώρος χρησιµοποιείται ως χώρος προσαγωγής ατόµων, δακτυλοσκόπησης και καταγραφής/προσωρινής φύλαξης πειστηρίων και μόνο κατ’ εξαίρεση θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για επικοινωνία κρατουμένου-δικηγόρου.

– Η εν λόγω κάµερα βρίσκεται τοποθετηµένη στο δωµάτιο αυτό από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και δεν λειτούργησε ποτέ, ενώ αφαιρέθηκε το 2015.

– Η κάµερα τοποθετήθηκε πριν από το 1997, έτος έκδοσης του ν. 2472/1997, δεν εµπίπτει στο πεδίο εφαρµογής του νόµου.

– Η κάµερα ήταν καλυµµένη µε προστατευτικό πλαίσιο για την προστασία της από πράξεις δολιοφθοράς από µέρους των προσαγόµενων ή ακόµα και από το ίδιο το προσωπικό ώστε να µην την περιεργάζεται και προκαλεί φθορές.

Η απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων

Σύμφωνα με την Αρχή, από τα στοιχεία του φακέλου αποδεικνύεται ότι υπήρξε τοποθέτηση κρυφής κάµερας, µε δυνατότητα µετάδοσης εικόνας και ήχου, στον χώρο αυτό της ΓΑ∆Α, χωρίς να έχουν τηρηθεί οι προϋποθέσεις νοµιµότητας για την τοποθέτηση και λειτουργία ενός συστήµατος βιντεοεπιτήρησης, όπως η γνωστοποίηση στην Αρχή ή η τοποθέτηση ενηµερωτικών πινακίδων.

Εξάλλου, ο σκοπός, τον οποίο επικαλείται η ΕΛ.ΑΣ., δηλ. η επιτήρηση των προσαγόµενων ατόµων, η ασφάλεια των προσαγοµένων και του προσωπικού, η πρόληψη οποιασδήποτε έκνοµης ενέργειας και ο έλεγχος από τον Τµηµατάρχη της τήρησης των δικονοµικών κανόνων από τους υφιστάµενούς του κατά την εξέταση και ανάκριση των υπόπτων, δεν συνιστά νόµιµο λόγο εγκατάστασης της κάµερας, δεδοµένου ότι αφενός δεν προβλέπεται από το νόµο σχετική αρµοδιότητα της ΕΛ.ΑΣ. και αφετέρου δεν προκύπτει ότι συντρέχει περίπτωση υπέρτερου έννοµου συµφέροντος κατά την έννοια του άρθρου 5 παρ. 2 στοιχ. 3 ν. 2472/1997.

Παράλληλα, η Αρχή σημειώνει όταν η υποβλήθηκε αναφορά δεν υπήρχε η δυνατότητα άµεσης επέµβασης και επιτόπιου διοικητικού ελέγχου εκ µέρους της Αρχής, λόγω του χρόνου που είχε µεσολαβήσει και λόγω του ότι η κάµερα είχε αφαιρεθεί. Παρόλο που δεν αποδείχθηκε ότι έχει εκδοθεί διοικητική πράξη που να εγκρίνει την τοποθέτηση της εν λόγω κάµερας, ο σκοπός της τοποθέτησης ήταν σαφής, όπως αναφέρθηκε στα έγγραφα που υποβλήθηκαν στην Αρχή.  Ωστόσο, δεν υφίσταται κάποιο άλλο στοιχείο, από το οποίο να προκύπτει η λειτουργία και χρήση της κάµερας κατά τη διάρκεια των συναντήσεων των κρατουµένων µε τους δικηγόρους τους.

Σύσταση

Εποµένως, η Αρχή επισημαίνει ότι δεν µπορεί µε βεβαιότητα να τεκµηριωθεί ότι διενεργήθηκε επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα µέσω βιντεοσκόπησης µε χρήση της εν λόγω κάµερας.

Με βάση τα ευρήματα και το σχετικό νομικό πλαίσιο, η Αρχή απηύθυνε σύσταση στην Ελληνική Αστυνοµία ως υπεύθυνο επεξεργασίας, προκειμένου να φροντίσει ώστε να τηρούνται εφεξής οι προϋποθέσεις νόµιµης εγκατάστασης και λειτουργίας συστηµάτων

Εποµένως, η Αρχή επισημαίνει ότι δεν µπορεί µε βεβαιότητα να τεκµηριωθεί ότι διενεργήθηκε επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα µέσω βιντεοσκόπησης µε χρήση της εν λόγω κάµερας.

Με βάση τα ευρήματα και το σχετικό νομικό πλαίσιο, η Αρχή απηύθυνε σύσταση στην Ελληνική Αστυνοµία ως υπεύθυνο επεξεργασίας, προκειμένου να φροντίσει ώστε να τηρούνται εφεξής οι προϋποθέσεις νόµιµης εγκατάστασης και λειτουργίας συστηµάτων.