Ευρωπαϊκή Ενωση
Μπαρόζο: «Εγώ έπεισα τη Μέρκελ να κρατήσει την Ελλάδα στην Ευρωζώνη»
Αποκαλυπτικός για το παρασκήνιο της «διάσωσης» της Ελλάδας είναι ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, λίγες μέρες πριν παραδώσει τα ηνία της Κομισιόν στον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.
Ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο απερχόμενος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διανύει τις τελευταίες του ημέρες στο πηδάλιο εκτελεστικού βραχίονα της ΕΕ, που έχει γίνει στόχος πολλών επικρίσεων τα τελευταία χρόνια, ενώ ο διάδοχός του, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, μιλά για την «τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης».
Ο Μπαρόζο, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, δήλωσε πάντως σε μια συνέντευξη που παραχώρησε στον Πολ Τέιλορ του πρακτορείου ειδήσεων Ρόιτερς ότι νοιώθει υπερήφανος διότι συνέβαλε μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την πιο σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του τελευταίου μισού αιώνα.
«Ήμουν πάντα σίγουρος ότι θα υπερισχύαμε, αλλά έπρεπε να κατευθύνω το πλοίο στη σωστή κατεύθυνση και μερικές φορές αντιμετωπίσαμε πολύ ισχυρούς μετωπικούς ανέμους», δήλωσε ο Μπαρόζο έπειτα από μια ιδιαίτερα δύσκολο Σύνοδο Κορυφής, την 75η του επί των ημερών του στην προεδρία της Κομισιόν.
Μέρος της κληρονομιάς του Μπαρόζο στην προεδρία της Επιτροπής είναι ότι συνέβαλε η ευρωζώνη να ξεπεράσει την κρίση της περιόδου 2009-2013 προωθώντας τη δημιουργία ενός μηχανισμού «διάσωσης» κρατών, την επιβολή αυστηρότερων δημοσιονομικών κανόνων, μέτρων ελέγχου του χρηματοπιστωτικού τομέα αλλά και την έναρξη της διαδικασίας οικοδόμησης της τραπεζικής ένωσης της ΕΕ.
Αλλά ο Μπαρόζο ολοκληρώνει τη θητεία του εν μέσω της επανεμφάνισης ευρωσκεπτικιστικών τάσεων στη Βρετανία και ενός νέου αντιευρωπαϊκού λαϊκιστικού ρεύματος σε πολλά άλλα κράτη-μέλη, που εντείνεται από τη μαζική ανεργία και το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει η οικονομία.
Η ευτυχέστερη στιγμή της θητείας του ήταν όταν έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης εξ ονόματος της ΕΕ το 2012, «όταν υπήρχαν πολλές αμφιβολίες για την ΕΕ, ακόμη και σε ευρωπαϊκές χώρες».
Επίσης συνέβαλε η ΕΕ να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στον αγώνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προσπάθεια να προωθηθεί η χρήση καθαρότερων μορφών ενέργειας.
Αλλά έπειτα από χρόνια κρίσης και ατελείωτες νύχτες διαπραγματεύσεων για να αποτραπεί η διάλυση της ευρωζώνης, ο Μπαρόζο έχει κι άλλες, πιο δυσάρεστες αναμνήσεις.
Ο Μπαρόζο αφηγείται ότι θυμάται την ιδιωτική σύσκεψη που είχε συγκαλέσει με κορυφαίους οικονομολόγους από ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες τον Ιούλιο του 2012, στο αποκορύφωμα της κρίσης.
«Τους έκανα δύο ερωτήσεις. ‘Πόσοι από εσάς πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα είναι ακόμη στην ευρωζώνη στα τέλη του έτους’ Όλοι, εκτός από έναν, είπαν ‘όχι’ (δεν θα είναι). Το κεντρικό σενάριο προέβλεπε την έξοδο της Ελλάδας. Κατόπιν ρώτησα: ‘πόσοι από εσάς πιστεύετε ότι θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε το ευρώ με τη σημερινή του μορφή;’ Οι απαντήσεις ήταν πενήντα-πενήντα».
Ο Μπαρόζο είπε ότι ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος του μήνα εκείνου στην προσπάθειά του να πείσει τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Αντώνη Σαμαρά να προωθήσει ευρείες μεταρρυθμίσεις και τη Γερμανίδα καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ, την ισχυρότερη αρχηγό κράτους στην ΕΕ, να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη.
«Υπάρχουν πολλές σημαντικές προσωπικότητες ακόμη και μέσα στη γερμανική κυβέρνηση που έλεγαν ότι το καλύτερο θα ήταν η Ελλάδα και ορισμένες άλλες χώρες να αποχωρήσουν (από την ευρωζώνη) ώστε να μπορέσουμε να σώσουμε την υπόλοιπη», θυμήθηκε.
Εάν η Ελλάδα έβγαινε από την ευρωζώνη η συνέπεια θα ήταν πως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία θα αντιμετώπιζαν άμεσα πίεση από τις αγορές. Η επιβίωση του ευρώ, που δημιουργήθηκε το 1999 ως ένα από τα βασικά θεμέλια της ενιαίας αγοράς, θα ετίθετο υπό αμφισβήτηση.
Ο Μπαρόζο είπε ότι απευθύνθηκε στα επιφυλακτικά ένστικτα της Μέρκελ.
«Για μένα αυτό που είχε σημασία δεν ήταν τόσο να την πείσω ότι είχε συμφέρον να διατηρήσει την Ελλάδα στο ευρώ, αλλά να την πείσω σχετικά με τους κινδύνους που θα ενέσκηπταν εάν δεν είχαμε την Ελλάδα στο ευρώ. Είπα: ‘Θέλετε να κάνετε ένα άλμα στο σκοτάδι;’ Αυτό ήταν ένα ισχυρό επιχείρημα για έναν άνθρωπο όπως η Άγγελα Μέρκελ το σύστημα της οποίας όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων είναι συντηρητικό με την καλή έννοια της λέξης. Προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο, όχι να μεγιστοποιήσει το κέρδος», ανέφερε ο απερχόμενος πρόεδρος της Κομισιόν.
Σε μια άλλη περίπτωση, σε μια τεταμένη σύνοδο της Ομάδας των Είκοσι πιο ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών στις Κάννες της Γαλλίας τον Νοέμβριο του 2011, ο Μπαρόζο θυμάται πως ζήτησε τη βοήθεια του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα για να αποκρουστεί η πίεση την οποία ασκούσε η Γερμανία ώστε να εξαναγκαστεί η Ιταλία να αποδεχθεί την υπαγωγή της σε μια συμφωνία δανεισμού της από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πιθανόν με τη δημιουργία μιας προληπτικής γραμμής πιστώσεων. «Αυτή ήταν ίσως η πιο δύσκολη στιγμή για εμένα», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Μπαρόζο θυμήθηκε πως είπε σε ηγέτες όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, που αμφισβητούσαν πως το ευρώ θα συνέχιζε να υπάρχει, ότι δεν υπήρχε μια βολική και ξεκάθαρη λύση αλλά ότι έπρεπε η ευρωζώνη να πασχίσει να υπερβεί την κρίση σέρνοντας «το κάρο στη λάσπη».
Η δεκαετία του Μπαρόζο στην ηγεσία της Κομισιόν άρχισε δύσκολα. Δεν ήταν το πρόσωπο που ήθελαν οι δύο ισχυρότερες δυνάμεις στην ΕΕ, η Γερμανία και η Γαλλία. Επελέγη μόνο αφού η Βρετανία άσκησε βέτο στην επιλογή του τότε Βέλγου πρωθυπουργού Γκι Φέρχοφστατ, ενθουσιώδη φεντεραλιστή.
Ο Μπαρόζο αντιμετωπίζει με πικρία τις επικρίσεις των πιο ενθουσιωδών υποστηρικτών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι οποίοι διατείνονται πως εξασθένισε τον ηγετικό ρόλο της Επιτροπής και υποχώρησε έναντι των ισχυρότερων κρατών της ΕΕ. «Δεν έχουν καταλάβει τίποτε», απαντά ο Μπαρόζο.
«Οι εξουσίες που έχω σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές του σπουδαίου προκατόχου μου Ζακ Ντελόρ, ενός ανθρώπου που θαυμάζω πολύ», ανέφερε ο Μπαρόζο.
Αυτές οι νέες εξουσίες είναι ένας από τους λόγους που η θητεία του Μπαρόζο τερματίζεται εν μέσω μιας νέας σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης. Επιδιώκοντας την εφαρμογή των αυστηρότερων δημοσιονομικών κανόνων, η Κομισιόν έχει εμπλακεί σε σύγκρουση με τη Γαλλία και την Ιταλία όσον αφορά τα σχέδια προϋπολογισμών τους. Ο Μπαρόζο συγκρούστηκε με τον πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι διότι η κυβέρνησή του έδωσε στη δημοσιότητα την εμπιστευτική επιστολή της Επιτροπής με την οποία ζητούσε εξηγήσεις από τη Ρώμη.
Σε εξέλιξη βρίσκεται άλλη μια σύγκρουση, καθώς η Βρετανία αρνείται να καταβάλει την πρόσθετη συνεισφορά που της ζητείται στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ύψους 2,1 δισεκ. ευρώ, ως την 1η Δεκεμβρίου. Κανένας στις Βρυξέλλες δεν είχε αντιληφθεί πόσο εκρηκτικός θα αποδεικνυόταν ο τρόπος υπολογισμού και αναπροσαρμογής του ποσού που καλούνται να συνεισφέρουν τα κράτη-μέλη, παραδέχθηκε ο απερχόμενος πρόεδρος της Κομισιόν.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, εξοργισμένος, αρνήθηκε «να πληρώσει». Υπέρ του τάχθηκε ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι που κατήγγειλε τους «γραφειοκράτες που δεν έχουν καρδιά». Εμφανώς ενοχλημένος και αναστατωμένος από τη νέα κρίση, ο Μπαρόζο δήλωσε πως για το θέμα αυτό οι χειρισμοί έγιναν «σε τεχνικό επίπεδο», χωρίς να είναι ενήμερος ο ίδιος.
